سعید جلیلی روز سه‌شنبه در میان برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کرد تا تحلیل و جمع‌بندی خود را از کلیات «لایحه برنامه بودجه ۱۴۰۴» با آنها به اشتراک بگذارد. این جلسه به دعوت فراکسیون انقلاب اسلامی در محل کمیسیون اصل ۹۰ برگزار شد.
انتشار خبر این جلسه با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شد. برخی خبر دادند که هشتگ جلیلی به هشتگ داغ شبکه ایکس (توییتر سابق) فارسی تبدیل شده است. مثل همیشه بخش زیادی از واکنش‌ها از سوی لشگرهای سایبری ظاهرا اهل وفاق بود و حاوی حرف‌های بی‌خاصیت و عقده‌گشایانه که بعید است حتی ثانیه‌ای برای آن فکر کرده باشند. این حجم از واکنش بی‌خاصیت اما نشان از اهمیت این حضور دارد و به نظر لازم است مروری دقیق‌تر به این جلسه و محتوای آن داشته باشیم.
*چرا بودجه و چرا مجلس؟*
یک سوال که فعالان رسانه‌ای و سیاسی می‌پرسند این است که چرا جلیلی درباره بودجه جلسه گذاشته و صحبت کرده است؟ به نظرم بخشی از این سوال به خاطر این است که بودجه یکی از مباحثی است که درجه پیچیدگی بالاتری نسبت به سایر مباحث سیاسی دارد و لذا این عزیزان دوست دارند از کنارش عبور کنند و انرژی زیادی مصرف نکنند. اما جلیلی مناسبات فکری‌اش متفاوت است و صرف راحتی و سختی معیار تصمیم‌گیری برای ورود یا عدم ورودش به یک موضوع نیست.
اهمیت بودجه که مناسبات اقتصادی یک سال آینده را متاثر می‌کند، آن هم در زمانی که اقتصاد و سیاست و امنیت با هم درآمیختگی شدید دارند، بسیار زیاد است و از منظر جلیلی همه فعالان سیاسی و رسانه‌ای باید درباره آن حساس باشند و نقش خود در آن را ایفا کنند. حالا در این میان نمایندگان مجلس شورای اسلامی که قرار است بودجه را تصویب کنند، حتما نقش مهمتری دارند. لذا جلیلی بعد از آنکه به تحلیل رسید، با آنها به اشتراک گذاشت. (جلسه کارشناسی برای جمع‌بندی نظرات درباره لایحه برنامه بودجه ۱۴۰۴ یکشنبه شب برگزار شد.)
همچنین بودجه محک مهم دولت است که آیا برنامه دارد یا نه و اینکه آیا دولت به حرف‌ها و شعارهای خود پایبند است یا خیر؟ به عبارتی دیگر «سقف نگاه اصلاحی یک دولت را می‌توان با برنامه‌ی بودجه آن ارزیابی کرد.»
*جلیلی چه تحلیلی با نمایندگان به اشتراک گذاشت؟*
درباره بودجه نکات فراوانی می‌توان گفت از نقاط قوت و ضعف. جزییات زیاد دارد و رقم‌های زیاد و متنوعی هم دارد که می‌شود با آنها خیلی حرف زد و مطلب نوشت. اما جلیلی تحلیل کلان و راهبردی خود از بودجه را با نمایندگان به اشتراک گذاشت. جزییات این تحلیل را می‌توانید در اینجا بخوانید:
https://drjalily.com/posts/1981
حالا چرا این‌همه سروصدا به راه انداختند. چه نکته مهمی در این تحلیل وجود دارد؟ به نظرم نکته مهمش این است که دولت در لایحه بودجه ضعیف ظاهر شده است. نسبت به برنامه هفتم و نسبت به شرایط کشور ضعیف است. دولت نگاهش حداقلی است و این نگاه حداقلی در لایحه منعکس شده است. این نگاه حداقلی در زمانی است که شرایط خاصی در منطقه و جهان است.
این لایحه می‌توانست نقش مثبتی در اصلاح نگاه دشمن به کشور را داشته باشد اما ندارد. حتی برعکس منفی است. دشمن بررسی می‌کند که آیا بدنه اجرایی و مقننه کشور معتقدند کشور می‌تواند به خوبی در برابر دشمن قدرت‌نمایی و مقاومت کند یا خیر؟ چقدر باور به توانایی و ظرفیت‌ها وجود دارد؟ اجمالا لایحه برنامه بودجه ۱۴۰۴ چیز قوی‌ای نیست. یک رشد حداقلی در حدود ۳ درصد که نمی‌تواند اراده‌ای ویژه را نمایش دهد. (دقت کنید نمایش اراده به معنای خالی‌بندی کردن نیست. یعنی بررسی جدی ظرفیت‌ها و برنامه داشتن برای فعال کردن آنها نه صرفا لفاظی بدون پشتوانه)
لایحه اسیر تامین مالی است و از همین ابتدا به استقبال استقراض از صندوق رفته است که نشانه‌ای از نبود ابتکار برای تولید منابع جدید است. منابعی که هم از طریق انضباط مالی یا از طریق جلوگیری از هدر رفت (مانند طرح مهم میتیرینگ) و یا با ایجاد درآمدهای جدید می‌توانست توسعه یابد. اما خبری از اینها نیست.
لایحه نگرانی‌های جدی درباره تورم ایجاد می‌کند. تورمی که زندگی مردم را هدف قرار میدهد. تامین اقلام اساسی و یا قیمت سوخت و .... آن هم در شرایطی که باید به جدیت مراقب زندگی و سفره مردم بود.
سر و صداها برای اینها است. برای اینکه این موارد دیده و شنیده نشود و مردم سرگرم حواشی شوند. تحلیل آرای نمایندگان به کلیات بودجه و مقایسه با رای اعتماد به وزرا نیز نشان میدهد که نمایندگان به این رسالت خود بیشتر توجه کرده‌اند. ۹۶ رای مخالف معنا و پیام مهمی دارد.
در هفته‌های پیش‌رو موضوع بودجه را دنبال کنید. باید سوالات مهمی مداوم پرسید. چرا رشد اقتصادی مطابق با برنامه نیست؟ چرا حداقلی به بودجه نگاه شده است؟ و ...
✍ مسعود براتی
